Als je je ooit bezig hebt gehouden met de cannabiscultuur, heb je vast wel eens uitingen gezien van Rastafari iconografie. Rastafari is een religieuze beweging die in Jamaica is ontstaan. Het is wereldwijd gepopulariseerd door de reggaemuziek. Met name bekeerlingen als Peter Tosh en Bob Marley waren beroemde aanhangers. Wat is begonnen als een bescheiden geloof, heeft zich over de hele wereld verspreid. Vandaag de dag leven de meeste Rastafari in Jamaica, Ethiopië, Botswana, Zuid-Afrika, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en om de een of andere reden zelfs in Japan. Geschat wordt dat er wereldwijd een paar miljoen aanhangers zijn. En dat is niet mis voor een beweging die in de jaren '30 opgericht is.
Inderdaad, het Rastafari geloof bestaat nog geen eeuw en is nu al wereldwijd bekend. Het is een aparte religie, want het wordt gekarakteriseerd als een geloof dat je toestaat wiet te roken. De waarheid is echter wel wat genuanceerder. Sommige aanhangers stellen daarbij dat het eerder een levensstijl en filosofie is dan een religieuze doctrine. Het heeft niet de kenmerken van een georganiseerde religie, zoals geestelijken en formeel leiderschap. Spiritualiteit speelt echter een grote rol in deze Afrocentrische interpretatie van het christendom en bij de reden waarom ze het gebruik van cannabis promoten.
DE OPKOMST VAN DE RASTAFARI BEWEGING
Bij het bestuderen van de oorsprong van een religieuze beweging kan het veel inzicht verschaffen als je kijkt naar de culturele context waarin deze is ontstaan. Aan het begin van de 20ste eeuw vonden er veel technologische vernieuwingen plaats. De slavernij die miljoenen levens in Amerika en daarbuiten geterroriseerd had, werd afgeschaft. De nare gevolgen werden echter nog generaties lang gevoeld. Veel racistisch staatsbeleid bleef voortduren, met name in de Verenigde Staten. De zwarte bevolking van Amerika werd politiek actiever en er werden scholen, dagbladen en politieke groeperingen opgericht.
Een prominente activist voor de rechten van Afro-Amerikanen was Marcus Garvey. Garvey was controversieel, zelfs bij de zwarte gemeenschap. Hij was bijvoorbeeld voorstander van de repatriëring van de zwarte bevolking naar de voorouderlijke thuislanden in Afrika om te helpen bij de economische ontwikkeling van deze landen als thuis- en machtsbasis voor zwarten. Hij richtte zelfs de Black Star rederij op om dit tussen 1919 en 1922 mogelijk te maken. In 1920 sprak hij zijn vertrouwen uit in de toekomst van Afrika. Hij verklaarde: "Kijk naar Afrika, wanneer er een zwarte koning gekroond wordt, is de dag der verlossing aangebroken!"
Die dag der verlossing brak tien jaar later in 1930 aan. Ethiopië kroonde een zwarte keizer, Haile Selassie I.
WIE STICHTTE HET RASTAFARI GELOOF?
Kort door de bocht zou je kunnen zeggen dat Leonard Percival Howell de grondlegger van het Rastafari geloof is. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij omringd was door een groep predikers die collectief begonnen te verkondigen dat de tijd voor de zwarte bevolking was aangebroken om Rastafari te worden. Howell was een belangrijke persoon, omdat hij in de kroning van Haile Selassie I de vervulling van de voorspelling van Marcus Garvey zag. Howell werd op Jamaica geboren, maar verhuisde zijn hele leven heen en weer tussen de Verenigde Staten en de Caraïbische eilanden. Net als Garvey was hij een voorstander van panafrikanisme. Dit is een filosofie die stelt dat alle Afrikanen ter wereld zich samen sterk moeten maken om hun belangen te behartigen. In sommige gevallen behelsde het de stichting van een superstaat op het Afrikaanse continent.
Vanwege de niet aflatende rassenscheiding en vervolging van de zwarte bevolking in Amerika, kregen dergelijke denkbeelden veel bijval. Howell voorspelde dat er een dag van vergelding zou aanbreken voor het racistische staatsbeleid van 's werelds machtigste landen. Toen in Ethiopië een nieuwe keizer gekroond werd, verklaarde Howell Haile Selassie tot de reïncarnatie van Jezus Christus. Gedurende de jaren '30 reisde Howell en zijn groeiende schare predikers Jamaica af om deze boodschap te verkondigen. Op het platteland werden ze beter ontvangen dan in Kingston. Maar ze werkten grotendeels teruggetrokken tot de messias van hun geloof beroemder werd.
WAAROM HAILE SELASSIE?
Wat bracht zwarte activisten er in de jaren '30 toe te claimen dat een zwarte koning een reïncarnatie van Jezus was? En waarom was het zo belangrijk dat Marcus Garvey had verkondigd dat er een nieuwe zwarte koning zou komen? Ethiopië neemt op het Afrikaanse continent een speciale plek in, omdat het nooit gekoloniseerd is (behalve de betwistbare uitzondering van het door uit Amerika teruggekeerde ex-slaven gestichte Liberia). Het bergachtige land behield de kenmerkende cultuur en gewoonten, met inbegrip van een oude keizerlijke familie. Haile Selassie was naar men zegt een directe afstammeling van de Bijbelse Koningen Salomon en David. Geschiedkundigen twijfelen eraan of zijn bloedlijn wel zo ver terugvoert. Maar voor mensen die geloven dat dit wel zo is, is het Ethiopische koningshuis zeer belangrijk. Het is niet alleen het enige vrije zwarte keizerrijk, het is dezelfde dynastie als van Jezus Christus.
Omdat de meeste mensen in Amerika christelijke bekeerlingen waren, gebruikten Howell en zijn medepredikers Bijbelse bronnen voor het verkondigen van het Rastafari geloof. Passages uit de Bijbel werden geciteerd om te claimen dat Haile Selassie de profetieën rond het Einde der Tijden vervulde. Dat waren onder meer de Openbaring van Johannes (5:2–5, 19:16), Daniël (7:3) en Psalmen (68:31). Howell spoorde Jamaicanen aan de Britse overheerser af te wijzen ten faveure van Haile Selassie. Alleen al voor het openbaar verkondigen hiervan werd Howell aangeklaagd wegens volksopruiing. Later was hij ook betrokken bij pogingen tot een gewelddadige volksopstand in Jamaica. Deze werden door de autoriteiten de kop ingedrukt, waardoor er veel wrok heerste tussen de Jamaicaanse overheid en de groeiende Rastafari beweging.
DE VERRIJZENIS VAN EEN MESSIAS
De Rastafari zouden geen internationale erkenning verwerven tot de nieuwbenoemde verlosser van hun geloof daarvoor zorgde. In zijn rol als Keizer van Ethiopië deed Haile Selassie er veel aan om via de Volkenbond dit voor elkaar te krijgen. De Volkenbond zou later grotendeels zijn pleidooi voor hulp negeren toen Ethiopië in 1936 werd binnengevallen. Mussolini, de stichter van het Italiaanse fascisme, wilde het Italiaanse grondbezit uitbreiden. Hij schopte de keizerlijke familie uit Ethiopië en installeerde een marionettenkabinet. Time Magazine riep Selassie uit tot Man van het Jaar, wat veel internationale sympathie voor Ethiopië genereerde. Selassie was meer prominent aanwezig in de westerse kranten, waardoor zijn aanbidders in Jamaica meer over hem te weten kwamen.
Haile Selassie regeerde in ballingschap vanuit Bath, Engeland, tot de Noord-Afrikaanse veldtocht tijdens de Tweede Wereldoorlog hem de kans bood Ethiopië weer in te nemen. In 1941 streed een coalitie van geallieerde strijders schouder aan schouder met de Ethiopiërs om de Italianen het land uit te jagen. Selassie maakte een triomfantelijke terugkomst naar de hoofdstad Addis Abeba. De Rastafari zagen dit als verder bewijs van zijn goddelijkheid. Voor hen was het de vervulling van een profetie uit Johannes 19:11-19. Gedurende de jaren '40 en '50 groeide hun geloof, terwijl Selassie meer erkenning verwierf. Hij was een alom gerespecteerde wereldleider en werd uiteindelijk uitgenodigd om Jamaica te bezoeken.
HAILE SELASSIE ONTMOET DE RASTAFARI
Op 21 april 1966 (een dag te laat voor 4/20) landde het vliegtuig van Haile Selassie op Palisadoes Airport in Kingston. De Jamaicaanse overheid nodigde hem deels uit om goodwill te kweken bij de Rastafari. Ze stroomden met duizenden tegelijk toe terwijl ze cannabis rookten en diep onder de indruk waren van Selassie. Nadat de toegestroomde menigte verzocht was om ruimte te maken, bereikte Selassie zijn voertuig en werd hij door de straten gedirigeerd. Deze dag wordt tegenwoordig door de Rastafari als religieuze feestdag beschouwd.
Onder de menigte die Selassie bewonderde, was een jonge vrouw genaamd Rita Anderson. Ze was geen Rastafari, maar was er uit nieuwsgierigheid. Anderson weet zich de stigmata, zoals van Jezus, op de handen van Selassie te herinneren toen hij wuifde. Hoewel andere ooggetuigen dit betwistten, was ze diep geroerd en sloot ze zich aan bij de Rastafari beweging. Ze zou later een grote rol spelen bij het bekeren van haar toekomstige echtgenoot; Bob Marley. Marley werd gekatapulteerd tot internationaal succes en werd een soort ambassadeur, of beter gezegd icoon, van het geloof.
Terwijl het geloof zich over de wereld verspreidde, werd Haile Selassie een voor de hand liggende vraag gesteld; "Gaat u ze niet vertellen dat u God niet bent?" Selassie diende Hector Wynter prachtig van repliek met zijn antwoord: "En wie ben ik dan om hun geloof te verstoren?" Hij sprak met Bill McNeil over zijn ontmoetingen met Rastafari in Jamaica en vertelde: "Ik heb ze duidelijk gezegd dat ik een mens ben, dat ook ik sterfelijk ben en dat ik opgevolgd wordt door de aanstaande generatie en dat ze nooit de fout moeten maken door aan te nemen of voor te wenden dat een mens voortgekomen is uit een godheid".
DE VAL VAN EEN MESSIAS
Hoewel Haile Selassie zelf nooit beweerd heeft een godheid te zijn, kennen zijn volgelingen hem nog steeds deze status toe. Rastafari betogen dat zijn officiële verklaringen goed doordacht waren. Hij had nooit expliciet het geloof in zijn goddelijkheid afgewezen. De eigenaardige beweging die zich ontwikkelde rond zijn verering heeft hem nooit in de weg gezeten als invloedrijke wereldleider. Veel van zijn daden werden door Rastafari verheerlijkt als het bewijs voor zijn wijsheid en goddelijkheid. Zijn beroemde toespraak in 1963 ten overstaan van de Verenigde Naties waarin hij zijn afkeuring uitsprak over racisme werd bewerkt in het nummer "War" van Bob Marley.
Zijn verkettering van racisme veranderde de aard van het Rastafari geloof enigszins. Howell geloofde expliciet in zwarte suprematie en wraakneming op blanke mensen. Selassie riep op tot een wereld waarin de huidskleur net zo relevant is voor de samenleving als de kleur van onze ogen. Hij maakte zich ook hard voor meer harmonie en internationale samenwerking. In Ethiopië behartigde hij echter vaak de belangen van rijke landheren. Zijn erfenis bestaat uit veel positieve aspecten, maar er zitten tevens duistere, controversiële kanten aan het verhaal.
Enerzijds adopteerde hij weeskinderen in Jeruzalem die de Armeense genocide overleefd hadden. Anderzijds richtte zijn regering zich op de etnische zuivering van de Harari bevolking. Hij was ook een wereldwijd icoon in het verzet tegen fascisme, kolonialisme en apartheid. Hij regeerde Ethiopië echter als een autocraat. Terwijl de hongersnood van 1970 gevolgd werd door de oliecrisis, haperde de economie van Ethiopië. Een door Sovjet-Rusland gesteunde coup zette de keizerlijke familie in 1975 uit de macht en er werd een communistisch regime gevestigd dat standhield tot 1991.
DE GECOMPLICEERDE NALATENSCHAP VAN HAILE SELASSIE
Jarenlang heeft men niet geweten waar Selassie begraven was. Dat heeft tot gevolg gehad dat veel Rastafari geloofden dat hij nog leefde, maar ondergedoken was. Pas in 1992 werd zijn stoffelijk overschot teruggevonden. Hij was begraven onder een latrine in het voormalige vorstelijk paleis. Het zou tot het jaar 2000 duren voordat de stoffelijke resten keizerlijk begraven zouden worden. Deze begrafenis was in de ogen van de Ethiopische overheid niet officieel. Rastafari vliegen elkaar in de haren over het feit of hij nu daadwerkelijk nog leeft of dat 't er niet toe doet. De meesten geloven echter dat hij zijn rol als goddelijke manifestatie volbracht heeft en dat God eeuwig blijft.
Selassie is nog steeds het belangrijkste personage van het Rastafari geloof. De naam Rastafari is zelfs aan hem ontleend. Voordat hij tot keizer gekroond werd, ging hij door het leven als Tafari en droeg hij de titel "Ras", wat zoveel betekent als "prins" of "hertog". Dus als je Rastafari bent, verklaar je jezelf als volgeling van de prins die keizer zou worden.
Hoewel hij levende nakomelingen heeft, is het onwaarschijnlijk dat zijn keizerlijke bloedlijn ooit hersteld wordt. Veel van wat Selassie heeft geschreven, maar ook zijn speeches, zijn van grote invloed geweest op de Rastafari filosofie. Zijn keiharde verwerping van racisme heeft ertoe bijgedragen dat je ongeacht je etnische afkomst aansluiting kunt vinden bij de Rastafari beweging. Toch is er nog steeds veel aandacht voor het afrocentrisme en blijven sommige zwarte Rastafari wantrouwend tegenover blanke Rastafari.
LIVITY
Kortom, Rastafari geloven dat Haile Selassie de reïncarnatie van Jezus was. Hij was tevens een trotse Afrikaanse staatsman die zich de waarden die de mensheid zouden redden eigen maakte. Het geloof kan als een soort christendom beschouwd worden. Maar dan wel van de soort die de westerse "corruptie" van de Bijbel afwijst. De westerse wereld is gedurende de 20ste eeuw een technologie- en consumptiemaatschappij geworden en wordt daarom ook wel "Babylon" genoemd. Het is een destructieve materialistische cultuur die haaks staat op "Zion". Zion is voor Rastafari het beloofde paradijs. Aanhangers verschillen van mening of hiermee de hemel, een bestaande locatie in Ethiopië of Afrika in het algemeen bedoeld wordt.
Onder de Rastafari houden ze er verscheidene opinies op na. Het geloof is niet gebaseerd op een doctrine en ze kennen geen geestelijken. Bovendien verwerpen ze het idee van een religieus schisma. Veel "uitingen" van de Rastafari filosofie bestaan vreedzaam naast elkaar. In principe zijn ze het allemaal eens met het kernbegrip "livity", wat een rechtschapen leven betekent. Dit brede begrip kan bestaan uit het streven naar goede daden, dreadlocks laten groeien en er een gezond voedingspatroon op nahouden volgens geschreven restricties, net zoals kosher of halal voedsel.
CANNABIS ALS SACRAMENT
Een ander essentieel aspect van het Rastafari geloof is het gebruik van cannabis. Rastafari vermijden vaak alcohol, tabak en zelfs cafeïne. Ze beweren dat dit afbreuk doet aan hun gezondheid en waardigheid. Aan de andere kant beschouwen ze cannabis als een heilig kruid dat de verontruste geest kalmeert, waardoor mensen helderder kunnen redeneren. Rastafari aanhangers komen vaak samen om pijpjes en joints rond te laten gaan, waarna ze vredelievend filosofische zaken bespreken. Dit soort gemeenschappelijke plechtigheden heten "groundings". Van dit gebruik stelt men niet alleen dat het het redeneren en de sociale cohesie bevordert, maar ook de verbondenheid met god die ze "Jah" noemen.
De Rastafari verzetten zich tegen de destructieve ideologieën van de wereld. In feite wijzen ze dogmatische ideologieën of "-ismes" af. Daarom hebben we de term "Rastafarianisme" niet gebruikt, want dit wordt door hen als beledigend beschouwd. Aanhangers vinden het wel acceptabel om "Rasta" genoemd te worden. De gedachte dat cannabis hun spirituele en geestelijke gezondheid kan bevorderen, is ook terug te voeren naar de Bijbel. Verwijzingen naar "kruid" in dit heilige boek vormen de aanleiding voor de verering van cannabis. Dat zijn onder meer Psalmen 18:8 en Johannes 22:2.
HOE ONTDEKTEN DE RASTAFARI CANNABIS?
De Rastafari beweging is ontstaan in koloniaal Jamaica. Hoewel Rastafari voornamelijk geassocieerd wordt met cannabisgebruik, is het niet de eerste levensbeschouwing waarbij het kruid belangrijk is. Dat is namelijk het Hindoeïsme, dat uit veel sektes bestaat die het ceremonieel gebruik van cannabis hebben geïntegreerd. Positieve verwijzingen naar wiet in de Hindoe geschriften zijn zelfs meer expliciet dan in de Bijbel. Het was dan ook de Hindoe-gemeenschap die cannabis naar Jamaica bracht.
Het Britse Rijk dwong Indiase contractarbeiders om naar Jamaica te gaan en daar zij aan zij met de Jamaicanen te werken. De Jamaicanen waren blij verheugd omdat de Indiërs de cannabisplant met hen deelden. Het Hindoe woord voor cannabis is "ganja", wat weer afgeleid is van "ganjika" in het Sanskriet. De benaming ganja wortelde zich in Jamaica en werd geïntegreerd in Rastafari groundings. Het zou dan ook best zo kunnen zijn dat ze de spirituele toepassingen hebben overgenomen van de Hindoes. Er was mogelijk ook sprake van beïnvloeding door de Kumina religie die werd nageleefd door Afrikaanse Bantoevolken die als slaaf in Jamaica terecht waren gekomen. Dit geloof veronderstelde dat cannabis iemand dichter bij zijn voorouders kon brengen. Zelfs tot op een punt waarop hij door hen bezield werd.
Rastafari gingen een eigen weg. Ze wezen de voorouderverering van veel andere Afrikaanse religies af. De Rastafari richten zich op een glorieuze toekomst waarin Jah de wereld van het kwaad bevrijdt. Dat zie je in veel andere religies ook terug, net als hun controversiële houding tegenover homoseksualiteit en genderrollen. Het is een jonge beweging die onderdrukking, bespotting, de dood van de verlosser Haile Selassie en van het meest vooraanstaande lid, Bob Marley, heeft doorstaan. Ze hebben succesvol gestreden voor legaal cannabisgebruik bij plechtigheden. Zelfs in landen waar het nog jaren duurt voordat cannabis officieel wordt gelegaliseerd. Ze hebben zelfs een begin gemaakt om de onenigheid met de Jamaicaanse overheid glad te strijken.
CANNABIS IN JAMAICA
Gedurende decennialange spanningen met de Rastafari trad de Jamaicaanse overheid keihard op tegen cannabis. Jamaica wordt wereldwijd echter geassocieerd met wiet. Het klimaat van het Caraïbisch gebied is ideaal voor het kweken van cannabis. En je ziet het daar inderdaad vaak groeien in de vrije natuur. In een poging tot toenadering met de Rastafari heeft Jamaica haar beleid herzien. Met de onlangs doorgevoerde hervorming is het bezit van cannabis gedecriminaliseerd. Je mag er maximaal 56,6g in je bezit hebben. Rastafari mogen het ongestoord voor religieuze doeleinden gebruiken. De Jamaicaanse bevolking, maar ook toeristen, kunnen een verzoek indienen voor medicinale cannabis. Bovendien mogen alle Jamaicanen thuis maximaal vijf cannabisplanten kweken.
Hoewel deze hervormingen geen legalisering mogen heten, zijn ze een belangrijke stap in de goede richting. Ze vertegenwoordigen in ieder geval de algemene positieve houding tegenover cannabis van het land. Het besef wordt uitgedragen dat cannabisgebruik niet crimineel is. Het wordt vaak voor medicinale en zelfs spirituele doeleinden gebruikt. Wellicht vereren meer toeristen Jamaica met een bezoek in de hoop wat goddelijke wiet te scoren. Bezoekers doen er verstandig aan zich in de Rastafari cultuur te verdiepen en die te respecteren. De Rastafari hebben een belangrijke rol gespeeld bij het op andere gedachten brengen van de Jamaicaanse overheid. Wereldwijd gezien, hebben ze problemen met gerechtigheid, vrede en racisme aan het licht gebracht, alsmede de grootheid van cannabis. Ze zijn verantwoordelijk voor het markeren van de fantastische mogelijkheden die wiet kan bieden voor je lichaam, geest en ziel.
