Cannabisonderzoek: hoe staan belemmeringen vooruitgang in de weg?

Jaarlijks gebruiken naar schatting 147 miljoen mensen^[1] over de hele wereld cannabis. Recreatieve gebruikers roken het, eten het, vapen het en drinken het zelfs in hun koffie. Daarnaast zijn er miljoenen mensen die wiet gebruiken voor therapeutische doeleinden. De realiteit is echter dat we nog steeds vrij weinig weten over dit wonderlijke kruid en hoe het werkt in het menselijk lichaam.

De anti-marihuanacrisis in de jaren dertig, aangevoerd door de VS, veranderde de publieke opinie over de plant. De Amerikaanse federale overheid classificeerde het uiteindelijk als een Schedule I drug in de Controlled Substances Act van 1970^[2].

Inmiddels is er een wereldwijde golf van legalisatie gaande, van zowel therapeutische als recreatieve cannabis. Toch is de wietplant er niet volledig in geslaagd om het resterende stigma van zich af te schudden. Hierdoor raken wetenschappers met regelmaat verstrikt in een web van strenge en vaak onlogische regels, wat hun ambities behoorlijk tegenwerkt.

Bureaucratische wetgeving vertraagt of belemmert vaak de inspanningen van onderzoekers om de wietplant en haar toepassingen te ontrafelen.

Toch is wetenschappelijk onderzoek ongelooflijk belangrijk. Nu cannabis meer mainstream wordt, is er nog nooit een grotere behoefte geweest aan meer diepgaande studies. Dankzij onderzoek zijn wetgevers, artsen, therapeutisch gebruikers en het grote publiek beter geïnformeerd. In studies kan men bepalen wat wiet wel en niet kan doen, wat uiteraard bijdraagt aan het wegnemen van vooroordelen.

Dit leidt vervolgens tot veiliger gebruik, regelgeving, verbeterde behandelingen en gerichte productontwikkeling.

Cannabisonderzoek staat nog in de kinderschoenen

Chemici hebben meer dan 120 cannabinoïden^[3] geïdentificeerd. Deze fascinerende moleculen vind je bijna nergens anders. Daarnaast zijn er meer dan 200 aromatische terpenen^[4] en tal van andere moleculen aangetroffen, waaronder flavonoïden.

Biologen proberen nog altijd de mysteries van het endocannabinoïdesysteem (ECS) te ontrafelen. Dit lichaamseigen, regulerende netwerk zorgt ervoor dat onze andere systemen optimaal blijven functioneren. Verbindingen in de cannabisplant zijn in staat het ECS op verrassende wijze te beïnvloeden.

Verbazingwekkend genoeg, konden de academici achter de bevindingen deze baanbrekende stappen zetten ondanks de enorm strenge regels. Op het eerste gezicht lijkt het wellicht alsof er enorme vooruitgang wordt geboekt op het gebied van cannabisonderzoek. Tot op zekere hoogte klopt dat ook. Maar vanwege strenge onderzoeksbeperkingen loopt men eigenlijk jaren achter op waar men zou willen zijn.

Laten we ons eens verdiepen in de enorme onderzoeksbeperkingen in individuele landen, terwijl we ook mogelijke oplossingen bespreken.

De situatie in de Verenigde Staten

In 16 staten is wiet voor recreatief gebruik gelegaliseerd. Volwassenen in deze regio’s kunnen een apotheek binnenlopen, wat toppen kopen en deze naar hartenlust roken, dabben en eten (in de vorm van edibles).

Staten zijn vrij om hun eigen wetten aan te nemen, maar de hoogste wet van de federale regering kan dergelijke wetgeving terzijde schuiven, zolang deze de grondwet niet schendt. Hoewel veel staten legale medicinale en/of recreatieve cannabis toestaan, heeft de federale overheid een drastisch ander standpunt.

Belemmeringen in de regelgeving

De federale Drug Enforcement Administration (DEA) classificeert cannabis als een Schedule I drug^[5]. Stoffen die in deze categorie vallen, hebben volgens de definitie "momenteel geen geaccepteerd medisch gebruik en een hoog potentieel voor misbruik".

Opmerkelijk is dat zowel cocaïne als methamfetamine worden gerangschikt als Schedule II stoffen, waar ze worden erkend vanwege hun medische potentieel. In de ogen van de overheid heeft cannabis dezelfde juridische status heeft als heroïne. Wetenschappers moeten dus een vergunning aanvragen bij de DEA en de Food and Drug Administration (FDA) om onderzoek naar de plant te kunnen doen.

In de meeste onderzoeken naar de therapeutische mogelijkheden van wiet is gebruik gemaakt van synthetische versies van chemicaliën die van nature in de plant voorkomen. Dit leidde ertoe dat de FDA drie op cannabinoïden gebaseerde medicijnen goedkeurde, afgeleid van synthetische isolaten: Marinol, Syndros en Cesamet.

In 2018 keurde de FDA Epidiolex^[6] (cannabidiol) goed als het eerste, van cannabis afgeleide geneesmiddel. Het bestuderen van de rauwe wietplant is echter nog altijd lastig, vanwege een gebrek aan toegang en de slechte kwaliteit van proefmateriaal.

Problemen met federale leveringen

Zodra onderzoekers een licentie bemachtigen, kunnen ze alleen cannabis-proefmateriaal bestuderen dat is aangeleverd door DEA-goedgekeurde bronnen. Voorlopig is de University of Mississippi belast met het verstrekken van cannabis aan de academische wereld. Er mankeert behoorlijk wat aan de federale wietvoorziening. De universiteit oogst elk jaar ongeveer 510kg wiet^[7] op hun binnen- en buitenlocaties. Na de oogst, vermalen de technici de toppen tot een fijn poeder. Dit bewaren ze (soms wel jarenlang) in vriezers met een temperatuur van -20°C.

Tegen de tijd dat onderzoekers de monsters in handen krijgen, bevat het heel weinig terpenen en het THC-gehalte schommelt rond de 6%. Wetenschappers staan niet te juichen over deze kwaliteit. Peter Grinspoon, arts en bestuurslid van Doctors for Cannabis, beschreef het simpelweg als "bruin, modderig afval^[8]".

Wat is de invloed van onderzoeksbelemmeringen op de Amerikaanse cannabismarkt?

Deze strenge beperkingen vertragen niet alleen de inspanningen om meer over de plant te weten te komen, ze hebben ook een directe invloed op de cannabismarkt zelf. Cannabiswetenschappers staan te trappelen om te onderzoeken hoe THC-rijke producten, verkrijgbaar in dispensaria, de gebruikers beïnvloeden. Deze bevindingen dragen bij aan de volksgezondheid, zakelijke marketing en voorlichting. Hierdoor kunnen gebruikers beter geïnformeerde keuzes maken.

Maar belangrijke, relevante bevindingen blijven achterwege als onderzoekers wiet van slechte kwaliteit ontvangen. Jahan Marcu, medeoprichter van het International Research Centre on Cannabis and Mental Health, zei^[9]: "Het federale systeem lijkt opgezet om cannabisonderzoekers te laten falen".

Marcu benadrukt hoe moeilijk het blijft om gedegen onderzoek naar wiet te verrichten. Hij stelt: "Onder dit regime is het onmogelijk om goedkeuring te krijgen voor een fase II-onderzoek of hoger. Er zijn strikte beperkingen voor het publiceren van cannabisgerelateerde klinische gegevens." Bovendien zegt Marcu^[10] dat volwassenen in veel staten net zo makkelijk wiet kunnen kopen als bier, maar dat het wetenschappers niet is toegestaan dit consumptiegedrag te onderzoeken.

Gelukkig erkent DEA de klachten^[11] van onderzoekers over de slechte kwaliteit van de wiet. Het bureau beoordeelt momenteel aanvragen waarmee meer kwekers DEA-gelicentieerde onderzoekers van proefmateriaal kunnen voorzien. Hopelijk produceren deze nieuwe kwekers wietplanten waarvan de kwaliteit vergelijkbaar is met het spul in de dispensaria.

Bureaucratische belemmeringen in Canada

Ook in Canada staan bureaucratische processen in de weg van optimaal cannabisonderzoek. Wetenschappers zijn bezorgd dat onbevooroordeeld onderzoek verstrikt zit in het net van politieke ideologie.

Canada legaliseerde recreatieve wiet in 2018. Sindsdien hebben grote multinationale farmaceutische bedrijven Canada verkozen boven de Verenigde Staten. Het is in Canada veel makkelijker voor deze bedrijven om octrooien aan te vragen^[12].

Ondanks de grote interesse van het bedrijfsleven in de Canada’s opkomende cannabismarkt is er een grote kloof tussen de academische en industriële wereld. De regering weigert een brug te bouwen tussen deze twee werelden. Voordat we een aantal van de problemen bespreken, zoomen we eerst in op wat Canada wél goed heeft gedaan.

Ten eerste heeft de regering in 2019 de productie en verkoop van edibles, extracten en topicals gereguleerd^[13]. Dankzij dit besluit is een grotere variatie aan producten mogelijk. Het Parlement heeft na de legalisatie van cannabis ook geld geïnvesteerd in onderwijsprogramma's voor jongeren, verslavingscentra en organisaties voor geestelijke gezondheidszorg. Ondanks deze positieve punten blijft er onenigheid bestaan tussen wetenschappers en overheidsfunctionarissen over het versoepelen van onderzoek naar de wietplant.

Universiteitsonderzoekers gaan de strijd aan

Sectie 16 van de Canadese Cannabis Act^[14] verbiedt universitaire onderzoekers om partnerschappen aan te gaan met cannabisbedrijven als erkende sponsors. Het staat academici echter vrij dergelijke relaties te ontwikkelen met olie- en gasbedrijven, evenals farmaceutische ondernemingen.

Academici zijn gefrustreerd over de splitsing van deze twee sectoren. Het toestaan van deze partnerschappen zou een enorme inkomstenstroom ontketenen. Hiermee kan men studies bekostigen die momenteel kampen met geldgebrek. Deze studies helpen om een relevant beeld te schetsen van de impact van wiet op de volksgezondheid, de samenleving en de mogelijkheden als therapeutisch middel.

Canadese cannabiswetenschappers ontkennen dat deze partnerschappen alleen geïnvesteerde commerciële belangen zouden dienen. Hoewel deze factoren grote bedrijven aantrekken, komen de resultaten van de onderzoeken het land en de cannabismarkt als geheel ten goede.

In plaats daarvan werken de overheidsfunctionarissen als tussenpersonen. Ze verdelen wel de door de cannabisindustrie gegenereerde belastingen over de universiteiten, maar staan een onafhankelijke samenwerking tussen de twee sectoren in de weg.

De Universiteit van Alberta heeft verschillende aanbevelingen gedaan in een poging deze onderzoeksbarrières weg te nemen. Deze punten zijn onder meer:

• Hef de onderzoeksbeperkingen tussen de cannabisindustrie en universiteiten op
• Erken de resultaten van wetenschappelijk cannabisonderzoek en beschouw ze als gelijkwaardig aan die van andere landbouwproducten
• Benut bestaande samenwerkingsmogelijkheden door cannabisbedrijven te laten bijdragen
• Ontwikkel 'best practices' om ethische relaties tussen onderzoekers en bedrijven te begeleiden
• Verdeel financiering rechtstreeks tussen studies die de therapeutische voordelen van cannabis onderzoeken en studies die negatieve gezondheidseffecten onderzoeken

Cannabisonderzoek in Israël: een toonaangevend model

De aanpak van wiet in Israël is vrij relaxt. Hoewel het niet legaal is, komen burgers niet in de problemen als ze minder dan 15g bezitten. Ondanks de achterstand voor wat betreft recreatieve wiet, loopt het land voorop als het gaat om innovatie in de wereld van therapeutische cannabis.

In tegenstelling tot de VS maakt de Israëlische regering het buitengewoon simpel om de wietplant te onderzoeken. Het land dient dan ook als voorbeeld voor Canada; ze hebben bewezen wat er mogelijk is als universiteiten en de cannabisindustrie vrij zijn om samen te werken.

In 2019 organiseerde de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem een cannabisconferentie^[15]. Men probeerde relaties op te bouwen tussen hun academici en grote spelers in de industrie. Het was geen toeval dat deze instelling de conferentie organiseerde. De Hebreeuwse Universiteit heeft legendarische cannabiswetenschappers voortgebracht. Denk maar aan Dr. Raphael Mechoulam, de man die THC ontdekte.

De Hebreeuwse Universiteit heeft ook het Multidisciplinair Centrum voor Cannabinoïde Onderzoek opgericht. Deze instantie ondersteunt meer dan 30 laboratoria in het land. Het richt zich op vier belangrijke onderzoeksgebieden:

• Gerelateerde landbouwtechnologieën
• Formulering en productiemethoden
• Nieuwe therapieën
• Combinatiebehandelingen

De conferentie faciliteerde persoonlijke ontmoetingen tussen cannabisondernemers en docenten. In deze omgeving konden de twee sectoren brainstormen, plannen en een toekomstperspectief scheppen zonder al te veel bemoeienis van bureaucratische tussenpersonen. Een jaar eerder, in 2018, sloot de universiteit ook 25 licentieovereenkomsten en samenwerkingsverbanden met de cannabisindustrie af.

Cannabiswetenschappers krijgen daarnaast ook steun van het ministerie van Volksgezondheid. In 2018 schonk het ministerie 8 miljoen sjekels^[16] aan verschillende onderzoeksprogramma's. De autoriteiten zijn voorstander van meer onderzoek om een empirisch onderbouwde benadering van therapeutische cannabis te bevorderen. Dit ambitieuze doel kan alleen worden bereikt door onderzoek te steunen en wetenschappelijke kennis te stimuleren.

Huidige ontwikkelingen in Israëlisch cannabismarktonderzoek

Onderzoekers in Israël leggen de lat hoog als het gaat om onderzoek naar de wietplant. De grootste erkende teler kweekt momenteel 230 soorten^[17] in hun kas!

Enkele andere interessante ontwikkelingen zijn:

• Cannabinoïden testen^[18] op de witte bloedcellen van COVID-19-patiënten
• De farmaceutische ontwikkeling^[19] van cannabinoïdezuren
• Onderzoek naar de rol van cannabis tegen de ziekte van Alzheimer^[20]
• Onderzoek naar het therapeutische potentieel^[21] van combinaties van cannabis, therapeutische paddenstoelen en andere kruiden

Israël heeft nog een lange weg te gaan als het gaat om recreatief wietgebruik, maar zijn met afstand de beste op het gebied van medisch onderzoek en innovatie.

De invloed van Europese cannabiswetten op onderzoek

Europa heeft een mengelmoes aan cannabiswetten. Veel landen, waaronder Duitsland, Italië, België en de Scandinavische landen, hebben tot op zekere hoogte een programma voor therapeutische cannabis. De meerderheid van de therapeutisch gebruikers ervaart echter moeilijkheden om legaal wiet te bemachtigen.

In landen als Duitsland blijft de prijs van therapeutische cannabis^[22] hoog omdat verzekeringsmaatschappijen vaak weigeren de kosten te dekken. In het Verenigd Koninkrijk heeft slechts een handvol patiënten toegang tot wiet. Het voorschrijven van cannabismedicatie blijft beperkt tot een handjevol aandoeningen. Voorbeelden zijn epilepsie bij kinderen, door chemotherapie veroorzaakte misselijkheid en multiple sclerose.

Hoe kan Europa vooruitgang boeken?

Het gebrek aan proefpersonen heeft wetenschappelijke kennis en therapeutische toepassingen in Europa de afgelopen decennia belemmerd. Onderzoeksbeperkingen zijn tenslotte een kenmerk van het cannabisverbod.

Stuart Lambie, secretaris-generaal van Medical Cannabis Europe, legt de vinger op de zere plek omtrent de grote^[23] barrières voor onderzoek op het continent. Lambie stelt:

“Er is door de jaren heen weinig diepgaand onderzoek gedaan naar de wietplant. Vanwege de illegaliteit beginnen we in principe weer vanaf het nulpunt. Het is nu belangrijk om heel duidelijke onderzoeksdoelstellingen te definiëren. Er zijn allerlei aandoeningen die mogelijk verlicht kunnen worden door het gebruik van cannabis of cannabinoïden, maar waarvan officieel onderzoek momenteel ontbreekt”.

Lambie wijst ook op een mogelijke oplossing die de komende jaren in Europa aan populariteit zal winnen. Hij stelt: "We hebben de bevestiging ontvangen dat de Europese Commissie aanvragen voor onderzoeksfinanciering voor medicinale cannabis zal verwelkomen via Horizon, een programma voor onderzoeksfinanciering".

Via het Horizon-programma van de Europese Unie komt 100 miljard euro vrij. Het heeft de status van 's werelds grootste multinationale onderzoeks- en innovatieprogramma. Horizon EU riep in februari 2021 op tot de eerste golf van subsidieaanvragen^[24] en zal de komende zeven jaar projecten blijven financieren. Horizon focust zich op grote vraagstukken zoals gezondheid en klimaatverandering. Cannabisonderzoekers hopen daarvan te kunnen profiteren.

De cannabisonderzoeksrevolutie: vooruitgang en weerstand

Het lijdt geen twijfel dat er nog een lange weg te gaan is, ondanks de geboekte vooruitgang. Uiteindelijk is beperking van onderzoek, ongeacht het onderwerp, nooit een goede zaak. Meer onderzoek betekent een beter begrip van hoe we de wietplant het beste kunnen benutten voor allerlei aandoeningen. Bovendien zijn er economische belangen: het leidt tot een groei in werkgelegenheid en belastinginkomsten. Dit zal op zijn beurt een domino-effect genereren, waardoor de kennis van medische professionals, ambtenaren en de algehele bevolking aanzienlijk wordt verbeterd.