Wiet en corona: de huidige stand van zaken

De COVID-19-pandemie heeft een groot deel van ons leven volledig op zijn kop gezet. De daaropvolgende lockdowns hebben de economie aangetast, ons sociale leven op pauze gezet en zelfs de manier waarop we werken veranderd. Hoewel de dingen langzaam weer normaal worden, leven we nog steeds in onzekere tijden. Zullen vaccins en opkomende behandelingen ons helpen om groepsimmuniteit te ontwikkelen en het virus te verslaan? Of zullen we door de constante opkomst van nieuwe varianten met COVID moeten leren leven?

Ongeacht de resultaten op de lange termijn, zijn wetenschappers op zoek naar behandelingen die mensen kunnen helpen om COVID-19 te overwinnen. Momenteel hebben artsen diverse^[1] opties, waaronder antivirale middelen, monoklonale antilichamen, bloedverdunners en herstellend plasma.

Maar onderzoekers kijken momenteel ook naar wiet als een potentieel hulpmiddel bij de behandeling van COVID-19. De cannabisplant produceert honderden fytochemicaliën. En sommige van deze fytochemicaliën zijn interessant voor wetenschappers vanwege de manier waarop ze het immuunsysteem beïnvloeden.

In dit artikel onderzoeken we de werking van het virus, de symptomen van de ziekte en in hoeverre het endocannabinoïdesysteem (ECS) en cannabis bij toekomstige behandelingen van het coronavirus een rol kunnen spelen.

SARS-CoV-2: de bron van de chaos

Het ontstaan van SARS-CoV-2 staat nog steeds ter discussie^[2]. Maar of het nu is voortgekomen uit menselijk falen in een laboratorium of uit een zoönotisch virus uit de natuur, het staat buiten kijf dat de ziekteverwekker een mogelijk dodelijke ziekte veroorzaakt die als COVID-19 bekendstaat. Nadat het virus voor het eerst opdook in de Chinese stad Wuhan, verspreidde het zich al snel naar bijna elk ander land op aarde.

Hoe SARS-CoV-2 het lichaam infecteert

Maar hoe infecteert het virus het lichaam eigenlijk? We hebben inmiddels allemaal wel plaatjes van de ziekteverwekker gezien. Het virus heeft een externe bolvormige envelop, bezaaid met spike-eiwitten. In deze bal bevindt zich een streng RNA - een stukje biologische code dat in staat is om eiwitten in het lichaam te creëren.

Wanneer het virus zich door de bovenste luchtwegen beweegt en in de longen terechtkomt, gebruikt het de spike-eiwitten om zich te hechten aan bindingsplaatsen op longcellen die ACE2-receptoren worden genoemd^[3]. Nadat het zich vastgeklampt heeft, geeft de envelop de RNA-streng in de gastheercel vrij. De RNA-streng 'gijzelt' vervolgens het eiwitvormende apparaat van de cel om kopieën van zichzelf te maken. Deze nieuw gecreëerde virale deeltjes verlaten vervolgens de gastheercel, op zoek naar andere cellen om te infecteren, waardoor het replicatieproces wordt aangewakkerd.

Symptomen van COVID-19

Na blootstelling aan SARS-CoV-2 loopt een persoon het risico de ziekte COVID-19 te ontwikkelen. Deze ziekte varieert in ernst, afhankelijk van verschillende factoren, waaronder leeftijd en onderliggende gezondheidsproblemen. Sommige mensen ervaren helemaal geen symptomen. Anderen hebben slechts milde klachten, terwijl weer anderen heel erg ziek worden. De eerste symptomen van COVID-19 ontwikkelen zich doorgaans gedurende 2-14 dagen en omvatten:

Ongeveer 80% van de mensen^[4] herstelt volledig na een korte periode van het ervaren van deze symptomen. De overige 20% blijft echter lang klachten houden. Het gaat hierbij vaak om ernstige klachten als:

Het virus kan ook naar andere delen van het lichaam migreren en schade toebrengen aan andere organen en systemen, zoals:

De cytokinestorm

Ernstige gevallen van COVID-19 komen voort uit een zeer agressieve reactie van het immuunsysteem^[5]. Wanneer het virus een longcel infecteert, zendt de geïnfecteerde cel een signaal uit om een groot aantal witte bloedcellen te rekruteren. Dit zijn cellen van het immuunsysteem die indringers afweren. Deze kleine 'soldaten' laten vervolgens chemicaliën vrij, cytokines, die meer witte bloedcellen naar de plaats van de infectie lokken, wat een positieve feedbacklus genereert.

Hoewel het immuunsysteem het lichaam tegen het virus moet beschermen, schiet dit mechanisme soms door, wat in hyperinflammatie resulteert. De opeenhoping van inflammatoire cytokines veroorzaakt daarbij een 'cytokinestorm', wat tot het Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) kan leiden. Hierbij ontstaat een opbouw van vocht in de longen, waardoor kortademigheid optreedt. Als dit steeds erger wordt, kan dat tot longfalen leiden. In dat geval kan het zo zijn dat patiënten aan de beademing moeten.

Het ECS en immuniteit

Maar hoe past wiet in dit plaatje? Hiervoor moeten we eerst weten hoe cannabis in het lichaam werkt. De plant bevat honderden interessante moleculen. De twee belangrijkste fytochemicaliën in wiettoppen zijn de cannabinoïden en terpenen.

Cannabinoïden, waaronder THC en CBD, functioneren in het menselijk lichaam op een heel specifieke manier. Ze werken namelijk samen met het endocannabinoïdesysteem, een regulerend netwerk in het lichaam. Dit systeem bestaat uit receptoren, signaalmoleculen en enzymen die overal in het lichaam worden aangetroffen. Ze komen onder andere in het zenuwstelsel, het immuunsysteem en het spijsverteringsstelsel voor.

Het ECS zit niet zomaar overal. Het systeem dient namelijk als een universele regelaar die helpt om alles in het lichaam in balans te houden en soepel te laten verlopen. Het reguleert daarbij diverse processen, waaronder het activeren van neurotransmitters, de eetlust en immuunrespons.

Onze eigen interne cannabinoïden, bekend als endocannabinoïden, zorgen dat dit systeem goed blijft functioneren. Ze binden zich daarbij aan cannabinoïde-receptoren en zorgen zo voor de nodige veranderingen in doelcellen. Verbazingwekkend genoeg hebben fytocannabinoïden (cannabinoïden die in planten voorkomen) een vergelijkbare moleculaire structuur als onze endocannabinoïden. Hierdoor kunnen ze zich aan dezelfde receptoren binden en vergelijkbare veranderingen in ons lichaam bewerkstelligen.

Omdat het ECS een sleutelrol speelt bij immuniteit, kunnen sommige cannabinoïden ook helpen om de immuunrespons te moduleren. Het systeem bestaat daarbij uit twee hoofdtypen receptoren, namelijk CB1 en CB2. CB2 komt vooral voor in het immuunsysteem^[6]. Daarnaast zit het ook in verschillende witte bloedcellen, evenals in de milt, amandelen en lymfeklieren.

De COVID-19-pandemie heeft veel onderzoekers ertoe aangezet om het ECS te onderzoeken in de context van een nieuwe therapeutische benadering van de ziekte. Tot nu toe suggereert onderzoek dat activering van de CB2-receptor ontstekingsremmende en immunosuppressieve effecten^[7] zou kunnen hebben. En dat kan potentieel weerstand bieden tegen een te agressieve immuunrespons.

ECS-gemedieerde immunosuppressie omvat verschillende belangrijke processen waarvan onderzoekers denken dat ze relevant in de strijd tegen COVID-19 zijn^[8]. Deze processen omvatten de onderdrukking van cytokines, remming van de proliferatie van immuuncellen, productie van antilichamen en controle over de ontwikkeling van virale ziekten.

Is wiet de sleutel tot toekomstige behandelingen van corona?

Als je je het ECS voorstelt als een slot, dan zijn cannabinoïden de biochemische sleutels. Met cannabinoïden kunnen we dus als het ware sturen hoe dit systeem in bepaalde omstandigheden zijn werk doet. Het onderzoek naar cannabinoïden en het coronavirus staat echter nog in de kinderschoenen, en de meeste resultaten zijn op dit moment dan ook slechts speculatie.

Het gebruik van cannabis in de context van COVID-19 houdt niet in dat je gewoon continu veel wiet zou moeten roken om het virus te bestrijden. Hoewel dit wel de cannabinoïden rechtstreeks op de beoogde plaats aflevert, zou chronisch gebruik op deze manier juist kunnen resulteren in ernstige klinische gevolgen^[9] vanwege de effecten ervan op het ademhalingssysteem.

Veel goedgekeurde medicijnen op basis van cannabis zijn dan ook niet rookbaar. Mochten er op termijn dus cannabis-gerelateerde middelen tegen COVID-19 ontwikkeld worden, dan zullen deze waarschijnlijk in de vorm van sprays, capsules en mogelijk intraveneuze preparaten op de markt komen. Desalniettemin worden sommige medicijnen wel geïnhaleerd om longinfecties te behandelen^[10]. Kan wiet ook een rol gaan spelen bij dit soort behandelingen?

Wiet en het coronavirus: huidige onderzoeksresultaten

We weten nu dus dat het ECS een belangrijke rol speelt bij het beheersen van de immuunrespons. Ook weten we dat moleculen in cannabis kunnen helpen om het ECS te moduleren. Maar wat zegt het huidige onderzoek over wiet en het coronavirus? En hoe zit het met CBD en corona? Het virus is vrij nieuw, dus het is logisch dat er nog steeds meer vragen dan antwoorden zijn. Maar een paar vroege onderzoeken hebben wel enkele belangrijke bevindingen opgeleverd, en lopend onderzoek hoopt deze trend voort te zetten.

Onderzoek, gepubliceerd in Preprints, onderzocht bijvoorbeeld het effect van CBD op ACE2-receptoren. Het virus is immers afhankelijk van deze receptoren om toegang te krijgen tot gastheercellen, dus het reduceren van de expressie ervan kan mogelijk helpen om de gevoeligheid voor de ziekteverwekker te verminderen. De onderzoekers testten hierbij CBD-rijke cannabisextracten op kunstmatige 3D menselijke modellen van de luchtwegen en ontdekten dat de formule de expressie van ACE2 gunstig veranderde^[11]. Het onderzoeksteam geeft wel toe dat verder grootschalig onderzoek nodig is.

Aanvullend onderzoek, gepubliceerd in Cannabis and Cannabinoid Research, keek naar de effecten van CBD op de cytokinestorm^[12] die ARDS veroorzaakt. Met muizen creëerden de wetenschappers een model van de aandoening, waarna ze de cannabinoïde toedienden. Het niveau van ontstekingen en longschade werd vervolgens vergeleken met dat van onbehandelde muizen.

De onderzoekers hebben geconcludeerd dat "CBD de cytokinestorm kan verminderen", en de effecten van een overdreven immuunrespons kan reduceren. Het onderzoeksteam benadrukte echter ook hier dat er meer onderzoek nodig is om deze bevindingen te valideren.

Hoe zit het met terpenen?

Hoewel cannabinoïden de bekendste stoffen uit cannabis zijn, zitten er in wiet ook meer dan tweehonderd terpenen. Deze aromatische chemicaliën hebben unieke effecten, maar gaan ook een synergetische relatie met cannabinoïden aan^[13]. Een Israëlisch onderzoeksteam testte een mengsel van terpenen en CBD in menselijke longcellen tegen een menselijk coronavirus.

Ze testten de mix van terpenen en CBD ook afzonderlijk, maar ontdekten een beschermender effect wanneer ze ze samen toedienden. De aanbeveling van de Israëliërs is als volgt: "Aangezien de longen de organen zijn die het meest worden getroffen door COVID-19, zou een preventieve behandeling, rechtstreeks gericht op de longen, mogelijk via inhalatie, de ideale toedieningsroute zijn voor deze potentiële therapie”.

Wiet en het coronavirus: nog niets staat vast

Deze vroege bevindingen zijn op zijn zachtst gezegd interessant. Wiet heeft eerder al aangetoond diverse gezondheidsproblemen te kunnen ondersteunen, en zou op termijn wellicht ook een rol kunnen spelen bij de bestrijding van COVID-19. We kunnen echter nog geen conclusies uit deze vroege gegevens trekken. Celstudies schetsen een onduidelijk beeld van hoe dezelfde behandelingen bij mensen zouden kunnen werken. Toch maken deze bevindingen wel deel uit van een trend: het endocannabinoïdesysteem en cannabis worden in de medische wereld eindelijk serieus onderzocht.